معنای سرقفلی چیست؟

بارها سردر مغازه‌ها و در آگهی‌های فروش مغازه دیده‌ایم که نوشته شده سرقفلی مغازه به فروش می‌رسد و احتمالا برای شما هم سوال شده سرقفلی مغازه و اماکن تجاری چیست و چه تفاوتی با مالکیت دارد؟ به تبع  قانون مدنی ، سرقفلی حقی میباشد  که در اماکن تجاری در صورت پرداخت وجهی از سوی مستاجر، برای او ایجاد می شود.  موقعی  که مستاجر هزینه ای  را به عنوان سرقفلی به مالک می دهد، موجر در صورتی می تواند تخلیه ملک را بخواهد که این مبلغ را به مستاجر برگرداند.   در واقع سرقفلی امتیازی است که موجر ضمن عقد اجاره به مستاجر می‌دهد و در ازای آن مبلغی دریافت می‌کند.  یعنی قیمت آن امتیاز است که قبل از عقد اجاره وجود داشته و به مستاجر واگذار شده است.  سرقفلی ربطی به کسب و کار مستاجر ملک تجاری ندارد. اما  مرتبط به استعداد و امکانات ذاتی ملک است و به ملک تعلق می گیرد نه کار مستاجر.
 نوع های سرقفلی:
سر قفلی به دو نوعند:
1- سرقفلی واقعی:
 منظور از سرقفلی واقعی همان چیزی است که در بند قبل تعریف کردیم و آن امتیازی است که به واسطه ی امکانات و استعداد بنا و با پرداخت وجهی از سوی مستاجر به او تعلق می گیرد.  مبلغ سرقفلی با توجه به نوع مصالح به کار رفته در بنا، محل قرار گرفتن ملک، مساحت و گنجایش ملک و … تعیین می شود.

2- سرقفلی مجازی:
منظور از سرقفلی مجازی آن امتیازی است که به واسطه عمل مستاجر در ملک تجاری ایجاد می شود.  در واقع زمانی که کسی در یک ملک برای سالیان متمادی به کسب و کاری اشتغال دارد، برای آن مکان تجاری رونق  و اعتباری را به ارمغان می آورد. بنابراین برای او حق کسب و پیشه یا تجارت ایجاد می شود که به سرقفلی مجازی مشهور است.  در این موارد موجر برای آن که بتواند ملک خود را تخلیه کند باید حق کسب و پیشه یا تجارت را به مستاجر بپردازد.

راه های انتقال سرقفلی کدامند؟
انتقال سرقفلی ممکن است به هر یک از اشکال زیر انجام شود:
1)انتقال اختیاری سرقفلی :
سرقفلی یک ملک گاهی اختیاری و با میل و رغبت مالک سرقفلی به فرد دیگری منتقل می‌شود که ممکن است با سند عادی باشد یا با سند رسمی.

2) انتقال قهری سرقفلی :
زمانی انتقال قهری مطرح می‌شود که شخص فوت کند و حقوق حاصل از اجاره (حق کسب و پیشه) به ورثه او انتقال یابد.

3)انتقال قضایی
سرقفلی :
وقتی از طرف مقام قضایی حکم به انتقال سرقفلی ملک داده می‌شود، این انتقال را «انتقال قضایی» می‌گویند.

 بعد از فوت مالک سرقفلی چه میشود؟
سرقفلی بعد از فوت مستاجر به ورثه او انتقال می یابد و ورثه مالکان سرقفلی تلقی می شوند. تمام ورثه در استفاده از این حق سهیم هستند. ورثه می توانند حق خود را به ورثه ی دیگر منتقل نمایند، حتی اگر به موجب قرارداد حق انتقال به غیر سلب شده باشد یا مالک رضایت نداشته باشد.  زیرا ورثه جانشینان مستاجر هستند و غیر محسوب نمی شوند. در این حالت نیازمند پرداخت وجهی به مالک زمین و یا جلب رضایت او نیست.

نحوه انتقال سرقفلی مغازه:
در صورتی که مستاجر حق فروش سرقفلی را نداشته باشد ولی بخواهد آن را انتقال دهد، ابتدا باید با ارسال اظهارنامه ای به مالک اطلاع دهد و رضایت او را جلب کند. اگر مالک رضایت نداشته باشد باید حق کسب، پیشه یا تجارت مستاجر را در مقابل تخلیه ملک پرداخت کند. اما اگر مالک نه به انتقال رضایت دهد نه حاضر به پرداخت مبلغ شود، مستاجر می تواند با اذن از دادگاه ملک را اجاره دهد که در بند بعد بدان پرداخته ایم. در صورتی که مستاجر به این ترتیب عمل نکند و ملک را به دیگری اجاره دهد، متخلف شناخته شده و مالک به علت این تخلف با مراجعه به دادگاه و پرداخت نصف مبلغ حق کسب، پیشه یا تجارت حکم تخلیه ملک خود را می گیرد. اگر قرارداد اجاره مستاجری (مالک سرقفلی) که حق انتقال به غیر را دارد منقضی شده باشد او ابتدا از طریق دادگاه علیه مالک دعوا الزام به تنظیم قرارداد اجاره را مطرح می کند سپس ملک را انتقال می دهد.
 شش تفاوت سرقفلی با حق کسب و پیشه یا تجارت:

1.    حق کسب یا پیشه یا تجارت یک حق مالی است که به تدریج برای مستاجر محل کسب و پیشه حاصل می شود و قابل محاسبه به پول است و در صورت تخلیه عین مستأجره باید تقویم و به مستاجر پرداخت شود.
2.    سرقفلی در ابتدای قرارداد اجاره ایجاد می شود. اما حق کسب و پیشه به مرور زمان و در نتیجه فعالیت مستاجر ایجاد می شود.
3.    امکان اسقاط حق کسب و پیشه در ابتدای قرارداد و با توافق وجود ندارد. اما سرقفلی را می توان از مستاجر دریافت ننمود تا حقی هم برای او ایجاد نگردد.
4.    ملاک ارزیابی حق کسب بر اساس فعالیت تجاری مستاجر است. اما در سرقفلی ملاک امکانات ملک است.
5.    تا پیش از سال 1376 حق کسب و پیشه به ملک غیر تجاری هم تعلق می گرفت. اما اکنون تنها به املاک تجاری تعلق می گیرد.
6.    حق سرقفلی قابل توقیف است و با تخلف مستاجر از بین نمی رود، در حالی که حق کسب و پیشه چنین نیست.

حکم انتقال سرقفلی بدون اجازه صاحب ملک چیست؟
اکثر  مستاجرین با پرداخت درصدی از ارزش حق کسب و پیشه یا سرقفلی محل به عنوان حق مالکانه اقدام به جلب رضایت مالک می‌کنند.  در صورتی که مالک بدون دریافت حق مالکانه به انتقال رضایت دهد نیازی به طرح دعوی تجویز انتقال منافع نیست. اما جلب رضایت مالک به این شیوه ممکن است مشکلاتی را برای مستاجر و شخصی را سرقفلی به او منتقل شده ایجاد نماید.  با توجه به ماده 19 قانون روابط موجر و مستاجر 1356، اگر در اجاره نامه حق انتقال به غیر از مستاجر سلب شده باشد یا اجاره نامه ای در میان نباشد و مالک راضی به انتقال منافع به دیگری نباشد، مالک در صورتی می تواند تخلیه ملک را بخواهد که حق کسب و پیشه یا تجارت را به مستاجر بپردازد.  در غیر این صورت مستاجر می تواند برای تنظیم سند انتقال به دادگاه مراجعه نماید و دعوای تجویز انتقال منافع را علیه مالک مطرح کند.  در صورتی که دادگاه دعوای مستاجر را بپذیرد، حکم به تجویز انتقال منافع مورد اجاره به غیر و تنظیم سند انتقال را صادر می نماید. در این مورد مستاجر جدید از هر حیث نسبت به تمام شرایط اجاره قائم مقام مستاجر سابق می شود.

انتقال سرقفلی با سند رسمی:
در صورتی که سند سرقفلی رسمی باشد، باید دید مالک سرقفلی حق انتقال به غیر را دارد یا خیر. اگر مالک سرقفلی حق انتقال به غیر را داشته باشد، می‌تواند با سند رسمی، حقوق قانونی خود را به شخص ثالث منتقل کند. البته حتی با وجود حق انتقال به غیر، مالک نمی‌تواند با سند عادی، سرقفلی را به شخص ثالث انتقال دهد.

انتقال سرقفلی با سند عادی:
 اگر سند سر قفلی عادی و حق انتقال در آن قید شده باشد، صاحب سرقفلی می‌تواند آن را منتقل کند، مشروط به اینکه انتقال جدید با سند رسمی باشد. به عبارت دیگر، حتی با وجود حق انتقال، مالک حق کسب و پیشه نمی‌تواند با سند عادی سرقفلی را منتقل کند.

جهت مشاوره با وکیل ملکی با ما در ارتباط باشید. 22350512